Çağdaş Türk Edebiyatının ünlü roman, öykü ve tiyatro yazarı Reşat Nuri Güntekin, 25 Kasım 1889 tarihinde İstanbul’da doğdu. Babası Askerî Doktor Nuri Bey, annesi Erzurum Valisi Yaver Paşa’nın kızı Lütfiye Hanım’dır.

Bursa Sultanisi’nde Fransızca öğretmenliği yaptı, İstanbul’a atandı (1916). Vefa Sultanisi, Erenköy Lisesi, Çamlıca Kız Lisesi, Kabataş, Galatasaray, İstanbul Erkek liselerinde edebiyat, felsefe dersleri okuttu, Fatih Vakıf Mektebi müdürlüğünde bulundu. Mahmut Yesari’yle Kelebek adında mizah dergisi çıkardı (1923-1924). Uzun yıllar liselerde edebiyat öğretmenliği yaptıktan sonra (1913-1930), Milli Eğitim Bakanlığı Müfettişi oldu (1931). Çanakkale milletvekili seçildi (1939-1944).

Memleket gazetesini çıkardı (1947). Unesco’da Türkiye Temsilciliği, Paris’te kültür ataşeliği görevlerinde bulundu. Emekli ye ayrılıp yeni eserlerini yazarken yakalandığı kanserden, tedavi için gittiği Londra’da 13 Aralık 1956’da yaşama gözlerini yumdu. Cenazesi yurda getirilip Karacaahmet’te toprağa verildi.

Reşat Nuri Güntekin, Anadolu insanının yaşantısını, sorunlarını, kişisel duygularını, inançlarını süssüz, yapmacıksız, konuşulan Türkçe’nin tüm yalınlığı ve açıklığıyla dile getiren bir yazardır.

Onu ünlendiren Çalıkuşu romanına gelinceye kadar yazdığı küçük öyküler, tiyatro eleştirileri, piyesler, gezi izlenimleri de dikkati çeker.

Güntekin, eserlerinde insan sevgisine geniş yer verir. İyimser bir kişiliğe sahiptir. Müfettişlikle adım adım gezdiği Anadolu’yu, gördüklerini, duyduklarını, kendine özgü tipleri, geleneklerle görenekleri, toplumsal sorunları, pek derine inmeyen bir gözlemle, etkin bir biçimde anlatır. İyi bildiği sahne tekniğini, duygulu bir yoğunlukta, bazen mizahla iç içe işler.

• Yazın yaşamına 1918’de, Cemal Nimet takma adıyla yazdığı “Harabelerin Çiçeği” adlı romanı ve “Eski Ahbap” adlı öyküsüyle başlamıştır.
• Asıl ününü “Çalıkuşu” adlı romanıyla kazanmıştır. Bu romanın merkezine, Anadolu’da yaşamayı seçen idealist, aydın Türk kadınını yerleştirir. Sanatçı, romanı “İstanbul Kızı” adıyla oyun olarak yazmış; ancak savaş koşullarında sahneleme olanağı bulamayınca “Çalıkuşu” adıyla roman olarak yayımlamıştır. Türk edebiyatında gerçekçi romana yönelimin ilk örneklerinden olan bu roman; dili, anlatımdaki rahatlığı, duygusal yanlarıyla uzun yıllar güncelliğini koruyan bir yapıt olmuş; “Yaprak Dökümü“, “Dudaktan Kalbe” ve “Akşam Güneşi” romanları gibi, bu yapıtı da sinema ve televizyon filmi olarak uyarlanmıştır.
• İlk dönem romanlarında yeni kurulmakta olan devletin toplumsal sorunlarını gerçekçi biçimde gözlemlemekten geri kalmamış, ikinci dönem romanlarında bütünüyle bozulan insani ilişkileri ve ahlak yapısını ele almıştır.
• Romanlarında güçlü bir gözlemciliğe dayanan realizm ve canlı bir üslup vardır.
• Kahramanları genellikle tek boyutludur. Ruh tahlillerinde başarılıdır.
• Yapıtlarına konuşma dili egemendir.
• Mizaha daha geniş yer verdiği öykülerinde de aşk, yalnızlık, fedakârlık, dostluk, ihanet gibi temaları işlemiştir.
• Yıllarca Anadolu’nun birçok yerini gezmiş; bu geziler sayesinde, Anadolu’nun sosyal ve kültürel yaşamıyla ilgili gözlemler yapmış, bu gözlemlerini “Anadolu Notları” adlı yapıtında toplamıştır.
• Çeşitli dergi ve gazetelerde yayımlanan öykü, roman ve oyunlarında kendi adının yanı sıra “Hayrettin Rüştü, Mehmet Ferit, Sermet Ferit” gibi takma adlar kullanmıştır.

Reşat Nuri Güntekin’in Eserleri

ROMAN:

• Çalıkuşu (1922)
• Gizli El (1924)
• Damga (1924)
• Dudaktan Kalbe (1925)
• Akşam Güneşi (1926)
• Bir Kadın Düşmanı (1927)
• Yeşil Gece (1928)
• Acımak (1928)
• Yaprak Dökümü (1930)
• Kızılcık Dalları (1932)
• Gökyüzü (1935)
• Eski Hastalık (1938)
• Ateş Gecesi (1942)
• Değirmen (1944)
• Miskinler Tekkesi (1946)
• Harabelerin Çiçeği (1953)
• Kavak Yelleri (ölümünden sonra 1961)
• Son Sığınak (ölümünden sonra 1961)
• Kan Davası (ölümünden sonra 1962)

ÖYKÜ:

• Gençlik ve Güzellik (1919)
• Roçild Bey (1919)
• Eski Ahbap (1919)
• Tanrı Misafiri (1927)
• Sönmüş Yıldızlar (1928)
• Leyla ile Mecnun (1928)
• Olağan İşler (1930)

TİYATRO:

• Hançer (1920)
• Eski Rüya (1922)
• Ümidin Güneşi (1924)
• Gazeteci Düşmanı-Şemsiye Hırsızı-İhtiyar Serseri (Üç oyun birarada, 1925)
• Taş Parçası (1926)
• Hülleci (1926)
• Bir Köy Hocası (1928)
• Babür Şah’ın Seccadesi (1931)
• Bir Kır Eğlencesi (1931)
• Ümit Mektebinde (1931)
• Felaket Karşısında-Gözdağı-Eski Borç (Üç oyun birarada, 1931)
• İstiklal (1933)
• Vergi Hırsızı (1933)
• Bir Yağmur Gecesi (1943)
• Balıkesir Muhasebecisi (1953)
• Tanrıdağı Ziyafeti (1955)
• Yaprak Dökümü (ölümünden sonra 1971)
• Eski Şarkı (ölümünden sonra 1971)

GEZİ:

• Anadolu Notları (ilk cildi 1936; ikinci cildi 1966)

EĞİTİM:

• Dil ve Edebiyat: Türk Kıraati (1930)
• Fransızca-Türkçe Resimli Büyük Dil Kılavuzu (1935)