17-18 Mayıs 2000 tarihlerinde İstanbul Üniversitesi'nde ilki yapılan Uluslararası "Özel Gereksinimli Öğrencilerin Eğitim ve Öğretiminin Güncel Sorunları" Konferansı bu başlıkla 18 kez düzenlenmiştir.   2019 yılında ise, Açık Uluslararası İnsani Gelişme Üniversitesi «Ukrayna» tarafından, başlığı, Uluslararası "Kapsayıcı eğitim ortamı: sorunlar, beklentiler ve en iyi uygulamalar" olarak değiştirilmiştir. Bu konferansın 22. si, 24-25 Kasım 2021 tarihlerinde yine Açık Uluslararası İnsani Gelişme Üniversitesi «Ukrayna» tarafından düzenlendi. Ukrayna’dan, politikacılar, STK ve medya yöneticileriyle beraber Ukrayna’daki birçok Üniversiteden akademisyenlerinde katıldığı bu konferansa, birçok ülkeden de oldukça yoğun bir katılım oldu.

Amerika Birleşik Devletleri, Almanya, Kanada, Gürcistan, İngiltere, Fransa, Hollanda, Çek Cumhuriyeti, Polonya, Litvanya, Kırgızistan, Pakistan ve Nijerya, konferansa katıldığını bildiğim ülkeler. Uluslararası ilginin oldukça yüksek olduğu bu konferansa, bende davet edildim ve “ Türkiye’de Kapsayıcı Eğitimin Durumu ve Beklentileri” başlıklı bir tez sunmakla beraber konferansın açıkoturumuna da konuşmacı olarak katıldım.

Engelli kişilerin haklarına ilişkin Sözleşme, engelli kişilerin haklarını ve onurunu korumayı amaçlayan BM uluslararası insan hakları sözleşmesidir.

Sözleşme, engelli kişilerin uluslararası arenada eğitime hak kazanmalarını garanti ederken, eğitim, bilim ve kültür Sorunlarına odaklanan BM Uluslararası Kapsayıcı Eğitim: Geleceğe Giden Yol konferansı, yüksek kaliteli eğitimin sağlanmasının ve daha kapsayıcı toplumların oluşturulmasının öncelikli yönü olarak tanımlamıştır.

Eğitimde kaynaştırmanın amacı, çeşitlilik kavramına karşı olumsuz bir tutumun sonucu olan sosyal izolasyonu ortadan kaldırmaktır. Bu kavramın başlangıç noktası, eğitimin temel insan haklarından biri olduğu ve daha adil bir toplumun temeli olduğu inancıdır.

Türkiye'de Birleş Milletler ‘in, Engelli Kişilerin Haklarına İlişkin Sözleşme, Devletin uluslararası yükümlülüklerinden biri olarak kabul edilmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti'nde entegrasyon kavramı ilk olarak 2005 yılında yürürlüğe giren Engelli Yasası'nın 5378 sayılı 15. maddesinde dile getirilmiştir. Bu yasa, özel ihtiyaçları olan kişilerin herhangi bir sebepten dolayı eğitim almaktan vazgeçilmemesi gerektiğini ve akranlarıyla, özel durumları ve bireylerin farklılıklarını dikkate alarak, entegre bir ortamda normal gelişim gösteren eşit eğitim fırsatlarının sağlanması gerektiğini belirtmektedir.

Eğitim hakkı, eğitime erişimle sınırlı kalmayan temel bir insan hakkıdır. Çocuklar uluslararası insan hakları belgeleriyle korunmaktadır.

Türkiye Ulusal Ajansı'nın koordinasyonu altında, Almanya, Çek Cumhuriyeti ve İtalya'nın ortak olduğu okul öncesi ve ilkokul çağındaki kapsayıcı eğitim ortamında çalışan öğretmenler için stratejiler geliştiren bir Avrupa Birliği Projesi hazırlanmakta ve hayata geçirilmektedir.

Bu proje kapsamında fenomenolojik tasarımı kullanan çalışmalar yürütülmektedir Çünkü okul öncesi öğretmenlerin kapsayıcı eğitim ortamında, engelli çocukların bireysel yeteneklerini, ilgi alanlarını ve becerilerini belirlemek için yaptıkları araştırmalar değerlendirilmektedir.

Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı, Erciyes Üniversitesi ve UNICEF'in desteğiyle 10 modülden oluşan "Kapsayıcı Eğitim" projesini geliştirdi ve hayata geçirdi:

Modül 1. Kapsayıcı Eğitime Giriş: Kavramsal teorik ortam

Modül 2. Kapsayıcı öğrenme ve değerlendirme

Modül 3. Kapsayıcı öğrenme ortamları (fiziksel ve psikososyal)

Modül 4. Okul, aile ve toplum ortaklığı

Modül 5. Engelli çocuklarla çalışmak

Modül 6. Türkçe'yi ikinci olarak öğretmek

Modül 7. İstismar edilen çocuklarla çalışmak

Modül 8. Geçici koruma altındaki çocuklarla çalışmak

Modül 9. Göç ve terörizmden etkilenen çocuklarla çalışmak

Modül 10. Doğal bir felaketten etkilenen çocuklarla çalışmak

Türkiye’deki Kapsayıcı Eğitim programı, öğretmenlerin kişisel ve mesleki gelişimini, entelektüel, duygusal ve sosyal gelişimlerini desteklemeyi, öğretmenler aracılığıyla sosyal dönüşümün sağlanmasını sağlamayı ve programın öngördüğü eğitimlerin uzun, derin bir sosyo-felsefi anlam taşıdığını ve pratik bir temelde geliştirildiğini amaçlamaktadır.

Türkiye Cumhuriyeti Milli Eğitim Bakanlığı'na göre, her öğretim yılında devlet kurumlarına, özel eğitim sınıflarına ve kapsayıcı sınıflara kayıtlı engelli öğrencilerin sayısında belirgin bir artış görülmektedir. Böylece, 2019-2020 öğretim yılında, özel eğitim kurumlarında eğitim alan engelli öğrencilerin sayısı 425.774'e ulaştı, yani 2001-2002'ye göre 8 kat arttı.

Özel eğitim kurumlarında örgün eğitim alan öğrencilerin sayısını özel eğitim kurumlarıyla, özel eğitim sınıflarıyla ve kapsayıcı eğitimle karşılaştırırsak, genel olarak eğitim alan öğrencilerin çoğunun kapsayıcı eğitimde eğitim aldığı sonucuna varılabilir. 2019-2020 öğretim yılında, toplam öğrenci sayısının% 74,7'si kapsayıcı eğitimde,% 12,1'i özel eğitim sınıflarında ve% 13'ü özel okullarda eğitim görmüştür.

Türkiye'deki özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinin sayısının artma eğiliminde olduğu belirtilmelidir. Böylece, 2019-2020 öğretim yılında bu kurumların sayısı 2505 idi, yani 2006-2007'ye göre 1,9 kat arttı.

Sosyal Yardım Genel Müdürlüğü, Engelliler ve Yaşlılar Hizmetleri Genel Müdürlüğü ve Milli Eğitim Bakanlığı ile işbirliği içinde yürütülen ulaştırma eğitim projesi başarıyla hayata geçirilmiştir.

Projenin hayata geçirildiği 2004-2005 ilköğretim yılında Ulaştırma Eğitimi programından yararlanan öğrenci sayısı 6901 iken, 2019-2020 öğretim yılında bu öğrencilerin sayısı 16,4 kat arttı.

Bu veriler, kapsayıcı eğitim sorununun acil olduğunu ve sadece ülke hükümeti tarafından değil, aynı zamanda ilgili diğer kurum ve kuruluşların da sürekli dikkat ve ilgili kararların alınmasını gerektirdiğini göstermektedir.

Eğitim Reformu Girişimi (ERG), çocuğun ve toplumun gelişimi için eğitimde yapısal dönüşüme nitelikli veri, yapıcı diyalog ve farklı görüşlerden ortak akıl oluşturarak katkı yapan, bağımsız ve kar amacı gütmeyen, Yeni Fikirler Üretme Merkezi diyebileceğimiz bir girişimdir. Yapısal dönüşümün temel unsurları, yapılan araştırmaların sonuçlarına dayanarak eğitimde karar verme süreçleri, paydaşların katılımı ve her çocuğun kaliteli eğitime erişimini sağlamaktır.

ERG, ülkenin önde gelen fonlarının desteklediği bir girişim olduğu için Türkiye'nin sivil toplumu için iyi bir örnektir. Eğitim Reformu Girişimi, faaliyetlerini, Eğitim Gözlemevi ve Eğitim Laboratuvarı birimlerinin, araştırmaları sonucu elde ettikleri verileri ışığında yürütmektedir. Bu yapısal birimler bazında yapılan çalışmaları:

Eğitim politikalarının iyileştirilmesi için yapıcı görüş sunar, öneriler geliştirir. Her yıl eğitim alanındaki gelişmeleri izleyerek “Eğitim İzleme Raporları”nı yayımlar. Eğitim politikalarının süreç ve çıktılarını iyileştirmek, kamuoyunu bilgilendirmek için araştırma ve politika belgeleri hazırlar.

Eğitim Laboratuvarı, çeşitli uzmanlık alanlarından kişi, kurum ve kuruluşları eğitim zemininde bir araya getirerek farklı görüşlerden ortak akıl yaratır. Eğitimde fark yaratacak yaratıcı ve yenilikçi çözümleri üretmek için hayal gücünün önemine inanır. Eğitim Laboratuvarı öğretmenlerin, eğitim alanında çalışan uzmanların, kurum ve kuruluşların bir araya geldiği, iyi örnek ve materyallerini paylaştığı ve birbirlerinden öğrendiği etkinlikler, festivaller ve “Eğitimde İyi Örnekler Konferansı”nı düzenler.

Bunun yanı sıra, eğitimin farklı paydaşlarını bir araya getirerek ağ inşa eder.

Ancak, önemli gelişmelere ve başarılara rağmen, Türkiye'de kapsayıcı eğitim organizasyonunun bazı eksiklikleri de vardır: Yerel yönetimlerin, yeterli düzeyde özel eğitim merkezleri kurma konusundaki isteksiz davranmaları, öğretmenlerin, deneyim ve bilgi eksiklikleri, özel eğitim konusunda, öğrenci eğitimine ilişkin, yeteriz saha tarama değerlendirme ve tanılama, mevcut okulların engelli öğrencilere uygun olmaması, çok katlı okul binalarının yapılması, yeterli kaynaştırma ve entegrasyon uygulamaları yoluyla eğitim hakkında deneyim ve bilgi eksikliği!

Kapsayıcı eğitimi iyileştirmek için, Milli Eğitim Bakanlığı, aşağıdaki önlemleri sağlayan 2019-2023 için bir Stratejik Plan geliştirmiştir:

Özel eğitim ihtiyaçları olan kişileri; akranlarından izole etmeyen, adil eğitime dayalı bir yaklaşım modelinin geliştirilmesi ve birlikte yaşama kültürünü teşvik eder, özel eğitim ve danışmanlık hizmetlerinin etkinliğini artırarak, bireyin fiziksel ve ruhsal gelişiminin desteklenmesi.

Okul ve kurumların donanımları, özel eğitime ihtiyacı olan kişilerin kullanımına uygun bir şekilde iyileştirilmesi.

Okul ve kurum tesislerinin engelli öğrencilerin ihtiyaçlarına göre iyileştirilmesi.

Öğrencilerin karakter, ilgi ve yeteneklerine uygun eğitim almalarını sağlayacak psikolojik danışmanlık ve yönlendirme birimlerinin, işlevsel bir yapıya kavuşturulması!

Stratejik Planın öngördüğü faaliyetlerin uygulanması, Türkiye’de kapsayıcı eğitiminin hizmet kalitesini artıracaktır.

Kullanılan kaynakların listesi:

Taneri P.O. Kuramdan Uygulamaya Kapsayıcı Eğitim. 1. Baskı: - 2019, Ankara: Pegem Akademi – 274 s.